La retejo de la projekto Haiku: haiku-os.org
Fontkodo: haiku
La operaciumo Haiku estas malofta ekzemplo de tio, kiel entuziasmo kaj amo al la eleganteco de inĝenieraj solvoj povas revivigi ideon, kiu ŝajnis jam forlasita en la pasintecon. Ĝiaj radikoj devenas el la mezo de la 1990-aj jaroj — epoko, kiam personaj komputiloj nur komencis kompreni, ke grafika interfaco povas esti ne nur oportuna ŝelo, sed parto de la arkitekturo mem de la sistemo.
La historio de Haiku estas neapartigebla de la historio de BeOS, operaciumo kreita de la kompanio „Be, Inc.”, sub gvido de la eksa altranga administranto de „Apple”, Jean-Louis Gassée. Fondita en 1990, „Be, Inc.” starigis al si preskaŭ romantikan celon: krei nov-generacian operaciumon sen la peza heredaĵo de malnovaj platformoj. BeOS estis verkita ekde nulo — sen referenco al MS-DOS, UNIX aŭ Mac OS — kun fokuso al multmedio, procezodisfadenigo kaj tuja respondo de la interfaco. Tamen, ĉar la plejmulto el la inĝenieroj de „Be, Inc.” devenis de „Apple”, la sistemo akiris certan similecon al Mac OS. 🙂
BeOS estis revolucia laŭ multaj parametroj. Ĝi havis plene ĵurnaligitan dosiersistemon — BFS (Be File System) — kun subteno de indeksoj por ajnaj atributoj de dosieroj. Efektive, la dosiersistemo funkciis kiel enkonstruita datumbazo. Uzanto povis tuj serĉi ĉiujn dokumentojn, kie ekzemple la kampo “Aŭtoro” enhavis la vortojn “Alexey Burshtein”, kaj la rezultoj aperis preskaŭ sen prokrasto. Serĉo tra 40-gigabajta disko daŭris ĉirkaŭ du sekundojn — kaj tio estis fine de la 1990-aj jaroj! La sistemo subtenis simetrian plurprocesoradon jam en 1996, havis 50-milisekundan grajnecon de vicigilo, enkonstruitan 64-bitan sonsistemon kaj ĵurnaligitan dosiersistemon, kiam Linux ankoraŭ uzis ext2, kaj Windows 95 tute ne konis restarigon post paneo.
Tiam mi estis studento, kaj en decembro 1999 mi unuafoje instalis BeOS 4.5.2. Tiu sperto tute renversis mian komprenon pri komputiloj. La sistemo startiĝis en 12 sekundoj, dum Windows bezonis tiom da tempo nur por komenci la antaŭpreparan fazon de startigilo. BeOS tuj reagis al la agoj de la uzanto; ĝiaj programoj pezis nur kelkajn megabajtojn kaj samtempe estis plurfadenigitaj de la komenco — en ĉiu GUI-programo la interfaco funkciis en aparta fadenaro. Eĉ hodiaŭ, post kvarono de jarcento, mi memoras, kiel mi konektis mian printilon (Epson Stylus Color 600) en kvin minutoj, el kiuj kvar mi pasigis mire observante la interfacon: ĉu vere ĉio estas tiel simpla? BeOS ne estis nur rapida — ĝi estis honesta. Programaroj faris ĝuste tion, kion ĝi promesis, kaj ne malŝparis eĉ unu CPU-takton.
Bedaŭrinde, komerca sukceso neniam venis. BeOS suferis pro manko de peliloj, subteno de fabrikantoj kaj la inerteco de la merkato. En 2001, elĉerpita kaj laca pro konkurenco, la kompanio „Be, Inc.” estis vendita al „Palm”, kaj ĝiaj fontkodo kaj dokumentaro malaperis en la korporaciaj arkivoj. Ŝajnis, ke la historio finiĝis.
Sed la ideo montriĝis pli vivkapabla ol atendite. Jam en 2002 grupo da entuziasmuloj lanĉis la projekton OpenBeOS, kiu poste ricevis la nomon Haiku — honore al la mallongaj japanaj poemoj, kiujn la retumilo de BeOS, NetPositive, montris apud erarmesaĝoj. La celo estis ambicia: krei malfermfontan operaciumon ekde nulo, binare kongruan kun BeOS, sed kun modernaj peliloj, retaj tavoloj kaj ĝisdatigita arkitekturo.
Ekde tiam pasis pli ol dudek jaroj, kaj Haiku daŭre vivas. Ĝi evoluas malrapide sed konstante, konservante sian filozofion — minimalismo, reagemeco kaj respekto al la uzanto. Ĝi ne estas “ankoraŭ unu UNIX-simila sistemo”; efektive, Haiku ne estas parto de GNU kaj ne baziĝas sur la kerno de Linux. Haiku estas la enkorpigo de la revo pri tio, kia povus esti labortabla operaciumo, se ĝi ne estus preninta la vojon de senfina komplikiĝo.
Ekde mia unua renkontiĝo kun BeOS mi neniam ĉesis partopreni en la sorto de ĝia posteulo. Haiku estas instalita kiel ĉefa operaciumo sur tri el miaj komputiloj, kaj mi plu kontribuas: mi helpis traduki la interfacon al Esperanto, faris etajn korektojn en la fontkodo, sed ĉefe mi programadas denaskajn aplikaĵojn. Por mi tio estas samtempe amuza ludo kun la eleganta API, lernado de novaj teknologioj, kaj maniero faciligi la vivon al mi kaj al aliaj uzantoj.
Hodiaŭ Haiku restas unika insuleto de pureco en maro da pezegaj operaciumoj. Ĝi ankoraŭ startas tuj; ĝia instalado sur nova disko konsistas nur el simpla kopiado. Ĝi ne bezonas kontraŭvirusilojn, (kvankam Haiku havas kontraŭvirusilon), ĉar la sistemaj dosieroj estas surmetaj kiel nurlegeblaj. Haiku ankoraŭ uzas BFS kun indeksoj kaj metadatenoj, kaj ĝia interfaco restas modelo de klareco. Tie ne ekzistas telemetrio, devigaj ĝisdatigoj aŭ la sento, ke la komputilo batalas kontraŭ la uzanto. Haiku ŝajnas kreita por tiuj, kiuj memoras, kia estis la komputila paradizo — kiam la homo regis la maŝinon, ne inverse.
Jes, la programado iras malrapide. Sed Haiku estas hobia operaciumo, — ne produkto, sed vojo. Vojo, en kiu konserviĝis la spirito de BeOS, ĝia estetiko kaj inĝeniera honesto. Kaj tiel longe, kiel mi povos kontribui eĉ iomete por ke tiu vojo daŭru, mi restos kun Haiku. Ĉar ĝuste ĝi iam instruis al mi, ke simpleco ne estas limigo — ĝi estas formo de perfekteco.
La retejo de la projekto Haiku: haiku-os.org
Fontkodo: haiku